Werkbezoek lokaal bestuur en arbeidsmigratie
Op 23 augustus 2022 brachten enkele leden en medewerkers van de adviesraad een bezoek aan de gemeente Horst aan de Maas. Dit op uitnodiging van de lokale Werkgroep Huisvesting Arbeidsmigranten.
Tuinbouw en distributiecentra zorgen voor arbeidsmigratie
In Horst aan de Maas en buurgemeenten hebben zich de afgelopen jaren veel distributiecentra gevestigd. Ook is er in de regio veel glastuinbouw. Bij deze bedrijven zijn veel arbeidsmigranten uit andere lidstaten van de Europese Unie werkzaam, meestal via uitzendbureaus. Het gevolg is dat in de gemeente Horst aan de Maas inmiddels veel arbeidsmigranten wonen en dat bij ongewijzigd beleid in 2030 naar verwachting een kwart van de inwoners uit arbeidsmigranten zal bestaan.
Een bonte verzameling aan huisvestingslocaties
Een aantal bezorgde inwoners van Horst aan de Maas heeft daarom de Werkgroep Huisvesting Arbeidsmigranten opgericht. De adviesraad ging op 23 augustus op bezoek bij deze werkgroep. Na een rondetafelgesprek over de oorzaken en gevolgen van de arbeidsmigratie naar de regio volgde een rondrit langs een bonte verzameling van huisvestingslocaties voor arbeidsmigranten: van huizen en hotels in de dorpskernen, omgebouwde champignonkwekerijen en een vrachtwagenpark waar de chauffeurs toegang hebben tot sanitaire voorzieningen maar in hun cabine slapen tot grotere locaties waar dorpsgenoten en professionele huisvesters een verdienmodel hebben gemaakt van het huisvesten van de arbeidsmigranten.
Zorgen over parallelle samenleving en omstandigheden arbeidsmigranten
Op de verschillende locaties sprak de adviesraad met buurtbewoners over hun zorgen. De gesprekken gingen vooral over het ontstaan van een parallelle samenleving van arbeidsmigranten die vaak tijdelijk in de gemeente blijven, zich afzijdig houden, de taal niet spreken en geen mogelijkheden hebben om te integreren. Maar ook over conflicten die in de gemeenschap zijn ontstaan omdat sommige bewoners hun landbouwbedrijf of camping (deels) omkatten naar een huisvestingslocatie voor arbeidsmigranten, vanwege het gemakkelijke geld dat hiermee te verdienen is. En over de gemeente die lang een gedoogbeleid hanteerde, waarin huisvesters alvast gingen bouwen en de gemeente achteraf de benodigde vergunningen verleende. De buurtbewoners uitten verder hun zorgen over de omstandigheden waarin in ieder geval een deel van de arbeidsmigranten lijkt te verkeren. Een lid van de werkgroep die zelf een eigen bedrijf heeft vertelde dat er soms een busje voor komt rijden waarin enkele mensen zitten, waarbij de chauffeur aan haar vraagt of ze deze mensen die dag wil inhuren.
Grayport Venlo
Indrukwekkend was ook een bezoek aan ‘Greenport Venlo’, waar vooral heel grote distributiecentra gevestigd zijn en er inmiddels vergunningen zijn verleend voor de vestiging van nog meer van deze bedrijven. De buurtbewoners duiden het inmiddels dan ook aan als ‘Grayport Venlo’. Een deel van de distributiecentra zijn van buitenlandse ondernemingen, waaronder Deutsche Bahn en een Frans spoorbedrijf. Waarom zouden deze bedrijven hun distributiecentra in Nederland vestigen? Het kan niet anders dan dat zij hier voordeel bij hebben en dat Nederland in vergelijking met onze buurlanden een gunstig vestigingsklimaat heeft ontwikkeld voor bedrijven die vooral laag betaalde en onzekere arbeidsplaatsen leveren.
Vestigingsbeleid is een knop om aan te draaien
Veel politieke partijen van links tot rechts pleiten om verschillende redenen tot het beperken van (arbeids-)migratie naar Nederland. Zij zien het recht op vrij verkeer van personen en diensten binnen de EU vaak als boosdoener. Vanwege dit recht zou er geen ‘grip’ zijn op arbeidsmigratie van binnen de EU. Maar na het werkbezoek blijft vooral de indruk achter dat Nederland de problemen rondom arbeidsmigratie van EU-burgers in de eerste plaats over zichzelf afroept. Dit geldt voor de landelijke overheid, die regels kan stellen voor onder meer de arbeidsmarkt en de huisvesting van arbeidsmigranten maar dat de afgelopen jaren onvoldoende heeft gedaan. Naar aanleiding van de bevindingen van de commissie Roemer komt daar nu verandering in. Maar ook lokale overheden hebben veel meer grip op arbeidsmigratie dan ze zelf denken. Want waarom een bedrijventerrein ontwikkelen dat duizenden laagbetaalde arbeidsplaatsen oplevert als daar in de regio nauwelijks aanbod voor is?
Lokaal bestuur heeft grip op arbeidsmigratie
Het goede nieuws is dat het lokale bestuur niet machteloos is als het gaat om ‘grip op arbeidsmigratie’ maar juist aan het stuur blijkt te zitten. Zoals gemeenten eerder vestigingsbeleid hebben ontwikkeld waarmee zij de komst van arbeidsmigranten naar hun gemeenten al dan niet bewust stimuleerden, kunnen zij ook beleid voeren om de komst van bedrijven die vooral laagbetaalde arbeid bieden te ontmoedigen. In de gemeente Horst aan de Maas is het besef inmiddels doorgedrongen dat de lokale politiek de touwtjes in handen heeft. Het onderwerp heeft inmiddels dan ook de volle aandacht van de verantwoordelijke wethouder Roy Bouten, met wie we aan het einde van de dag nog kort informeel van gedachten wisselden over de indrukken die we hadden opgedaan.
Verslag: Sonja Avontuur, Adviesraad Migratie
