Investeren in samenleven
Om te voorkomen dat de sociale samenhang onder druk komt te staan en te zorgen dat arbeidsmigranten nog naar Nederland willen komen, moet meer worden geïnvesteerd in samenleven. Taalonderwijs is daarbij cruciaal. In een migratiesamenleving is het belangrijk dat de overheid structureel investeert in taalonderwijs voor iedereen, dus ook voor arbeidsmigranten. Werkgevers moeten daar eveneens aan meebetalen en daar tijd voor ter beschikking stellen.
Download in Nederlands: 'Advies: Investeren in samenleven. Hoe arbeidsmigranten beter ingebed kunnen worden in de Nederlandse samenleving'
Download in Nederlands: 'Samenvatting'
Download in Engels: 'Summary'
Download in Nederlands: 'Voorstudie SEO: Levensloopdynamiek van arbeids- en kennismigranten'
Scheidslijnen tussen meer en minder verdienende arbeidsmigranten
Een op de tien werknemers in Nederland is een arbeidsmigrant. Een deel van hen vertrekt, maar een aanzienlijk deel blijft. Iets meer dan een derde (34%) van de EU-arbeidsmigranten en de helft van de arbeidsmigranten van buiten de EU verblijft na vijf jaar nog in Nederland. Er bestaan grote verschillen in de arbeidsmarktpositie tussen arbeidsmigranten met hogere en lagere inkomens. De eerste groep (iets meer dan een kwart van alle arbeidsmigranten) krijgt meestal direct een vast contract en verdient structureel bovenmodaal. Maar iets minder dan een kwart van alle arbeidsmigranten die in de periode 2006-2022 naar Nederland zijn gekomen, heeft een zeer kwetsbare arbeidsmarktpositie. En van alle EU-arbeidsmigranten die na tien jaar nog in Nederland zijn, werkt ongeveer de helft nog steeds op een uitzendcontract en verdient nog steeds minder dan 130% van het wettelijk minimumloon. Deze groep verkeert dus langdurig in een financieel kwetsbare positie.
Monique Kremer, voorzitter Adviesraad Migratie:
“Als arbeidsmigranten chronisch in een kwetsbare positie zitten, is dat niet alleen voor die mensen een probleem, maar ook voor de hele samenleving. Te lang is er van uitgegaan dat investeren in samenleven met arbeidsmigranten niet nodig was omdat ze hier tijdelijk zijn, maar een substantieel deel blijft. We hebben dus samenleefbeleid nodig dat zowel inzet op passanten als mensen die blijven.”
Vier pijlers van samenleven
Om ervoor te zorgen dat iedereen – dus ook arbeidsmigranten – kan meedoen in onze samenleving is taalbeheersing essentieel. Ook moeten mensen weten wat hun rechten en plichten zijn en moeten diegenen die dat nodig hebben ook praktisch worden ondersteund bij het uitoefenen daarvan. Ook ontwikkeling op werkgebied en het hebben van sociale contacten zijn belangrijk om echt te kunnen meedoen. De adviesraad roept het kabinet op meer te investeren in deze vier pijlers van samenleven. Dat kan door:
- Taalonderwijs ook voor arbeidsmigranten te garanderen. Dat is een belangrijke taak van de Rijksoverheid en gemeenten. Werkgevers halen arbeidsmigranten naar Nederland en verdienen daar goed aan. Zij hebben hierin dus ook een verantwoordelijkheid te nemen. Werkgevers zouden veel actiever taalonderwijs aan hun migrantenwerknemers moeten stimuleren en faciliteren, door dat mede te financieren en er werktijd voor beschikbaar te stellen.
- Alle arbeidsmigranten – zowel de lager betaalden met een onzekere arbeidsmarktpositie als de meer verdienenden met een zekerder positie – zouden al vóór hun komst naar Nederland én meer structureel daarna informatie en ondersteuning moeten krijgen bij het leren kennen en uitoefenen van hun rechten en plichten (in een voor hun begrijpelijke taal). De Rijksoverheid en gemeenten zouden samen moeten bepalen over welke rechten en plichten arbeidsmigranten al voor hun komst naar Nederland zouden moeten worden geïnformeerd. Omdat werkgevers in die fase al contact met arbeidsmigranten hebben, ligt het voor de hand dat zij die informatie verschaffen. Werkgevers zouden hun arbeidsmigranten veel actiever moeten informeren over waar zij terecht kunnen voor praktische ondersteuning, participatie en het ontmoeten van andere burgers.
- Iedereen - dus ook arbeidsmigranten – actief te stimuleren om zich te ontwikkelen in zijn of haar loopbaan. Dat hoort bij goed werkgeverschap. En het is goed voor mensen zelf en onze arbeidsmarkt. Daarover zouden concrete afspraken moeten worden opgenomen in cao’s.
- Structureel in te zetten op meer onderling contact tussen arbeidsmigranten en Nederlanders. De raad roept het kabinet op te faciliteren dat in álle gemeenten fysieke plekken voor praktische ondersteuning, participatie en ontmoeting worden ingericht. Ook zou de Rijksoverheid hiervoor via gemeenten structureel meer financiering beschikbaar moeten stellen aan maatschappelijke organisaties.
Nationaal Programma Samenleven
Arbeidsmigranten hebben een eigen verantwoordelijkheid om actief mee te doen in de samenleving. Maar een migratiesamenleving heeft ook samenleefbeleid nodig. De Rijksoverheid, gemeenten, werkgevers en maatschappelijke organisaties wijzen hiervoor nog te veel naar elkaar. Om aan de urgente maatschappelijke opgave te voldoen pleit de adviesraad ervoor een Nationaal Programma Samenleven in te richten, waarin al deze partijen de handen ineenslaan. Het doel daarvan is de sociale samenhang in gemeenten, wijken en buurten te verstevigen door te investeren in de vier pijlers van samenleven.