Wist u dat ...? Feiten en ficties over migratie (deel 4)

Nieuwsbericht | 23-02-2021 | 11:41

In de aanloop naar de verkiezingen publiceert de adviesraad een blogserie waarin kennis en feiten over migratie worden gepresenteerd. Dit is het vierde deel in deze serie.

In het politieke en publieke debat krijgen minderjarige asielzoekers veel aandacht. Soms positief, denk aan de maatschappelijke oproep om 500 alleenstaande kinderen te evacueren vanaf de Griekse eilanden, maar ook negatief zoals de berichtgeving over Noord-Afrikaanse overlastgevende en criminele jonge asielzoekers die zouden liegen over hun leeftijd om een beroep te doen op voorzieningen.

Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) zijn migranten die als kind naar Nederland komen zonder hun ouders. Dat maakt deze groep kwetsbaar en daarom gelden voor hen bijzondere rechten en procedures.

Wie zijn de amv’s die naar Nederland komen? Mogen minderjarigen altijd blijven en hoe weet je of iemand meerder-of minderjarig is?

Amv’s uit Syrië

Minderjarige asielzoekers vormen, in verhouding tot het totaal aantal asielzoekers, een relatief kleine groep. In 2020 vroegen 986 asiel aan. Dat is iets meer dan 5% van het totaal aantal asielverzoeken in dat jaar. In 2018 en 2019 waren er respectievelijk 1225 en 1046 asielverzoeken van amv’s. De meeste minderjarigen komen niet uit Noord-Afrika maar uit Syrië. Het percentage Syrische amv’s is van 14% in 2018, flink gestegen naar 29% in 2019. In 2020 was bijna de helft (45%) van alle amv’s afkomstig uit Syrië.

Het percentage jonge asielzoekers uit Eritrea neemt de laatste jaren af. In 2018 was dit 35%. In 2020 zakte dit naar 8%. Het aantal amv-aanvragers vanuit Marokko en Algerije is wel licht gestegen in 2018 (16%) naar 23% in 2019. Vervolgens daalde dit weer licht (21%) in 2020.

De meeste recente Eurostat cijfers (2019) geven aan dat de meerderheid (80-85%) van de minderjarige asielzoekers in Nederland mannelijk is. Ongeveer de helft van deze groep is 15 jaar of jonger. In de jaren daarvoor lag dat percentage lager. Twee derde viel toen in de leeftijdscategorie van 16-17 jaar.

Geen oneindig recht op verblijf of voorzieningen

Een amv krijgt bij het aanvragen van asiel een voogd via Nidos toegewezen. In de asielprocedure gelden een aantal procedurele waarborgen, bijvoorbeeld rondom het asielinterview. De amv’s hebben recht op opvang, onderwijs, medische zorg en begeleiding. Als ze een asielvergunning krijgen, hebben ze het recht om zich te herenigen met ouders, broers en zussen.

Als de asielprocedure wordt afgewezen, wordt ingezet op terugkeer naar het land van herkomst. Daarin verschilt het amv-beleid niet van dat van meerderjarige asielzoekers. Terugkeer van een minderjarige kan alleen als er  sprake is van aanwezigheid van ‘adequate opvang’. Zolang terugkeer niet is gerealiseerd, is er opvang tot het 18^e jaar. Als vertrek niet mogelijk is, ondanks actieve inzet van de minderjarige of door ontbreken van adequate opvang, kan een amv-buitenschuldvergunning worden verleend. Maar alleen als de amv nog steeds minderjarig is en deze bij de eerste aanvraag jonger was dan 15 jaar.

Het EU Hof van Justitie oordeelde overigens recent dat dit onderdeel van het beleid in strijd is met de EU Terugkeerrichtlijn en moet worden aangepast: voor het nemen van een terugkeerbesluit moet worden onderzocht of er adequate opvang is, ongeacht of iemand jonger of ouder is dan 15  jaar.

Leeftijdsbepaling is complex

Lang niet alle jonge asielzoekers hebben identificerende documenten bij zich en kunnen dus niet aantonen hoe oud ze zijn. Dan volgt een leeftijdsbepaling: een procedure die de IND gebruikt om iemands kalenderleeftijd vast te stellen. Deze procedure wordt enkele honderden keren per jaar toegepast.

Leeftijdsbepaling moet zo objectief en nauwkeurig mogelijk uitgevoerd worden in lijn met internationale normen en wetenschappelijke standaarden. De gevolgen van een onjuiste bepaling zijn groot. Een minderjarige als meerderjarige behandelen is in strijd met de rechten van het kind. Omgekeerd, als meerderjarigen als minderjarig worden beoordeeld, leidt het ook tot onwenselijke situaties. Dit kan betekenen dat een meerderjarige bijvoorbeeld verblijft in een opvang voor minderjarigen, of dat er onnodig een voogd wordt toegewezen. Ook kan dit de mogelijkheden beperken om iemand over te dragen aan een andere lidstaat of terug te sturen naar het land van herkomst.

Leeftijdsbepaling is ingewikkeld, er is weinig houvast zonder juiste documenten. Jonge asielzoekers hebben soms wel andere documenten, zoals doopakten of schoolrapporten, maar die gelden niet als bewijsmiddel. Sommigen geven onjuiste verklaringen over hun leeftijd, omdat ze weten dat ze als minderjarige meer rechten krijgen. Weer anderen geven een andere leeftijd op omdat de ‘reisagent’ ze dit heeft opgedragen. Het gebeurt ook dat er een verkeerde leeftijd is geregistreerd in het land waar ze als eerste Europa binnenkwamen, zoals Griekenland. Soms doet een minderjarige zich voor als meerderjarig, om te voorkomen dat ze in de gesloten opvang terechtkomen. De automatische overname door de IND van die leeftijdsregistratie leidt tot problematische situaties. Het is bijna onmogelijk om tegen een onjuiste leeftijdsvaststelling in verweer te gaan. Hierdoor krijgt de jonge asielzoeker in de praktijk eerder het nadeel, dan het voordeel van de twijfel.

Kortom, de meeste alleenstaande minderjarige vreemdelingen komen uit onveilige landen zoals Syrië. Een minderjarige asielzoeker krijgt niet automatisch verblijf in Nederland en de leeftijdsbepaling is eerder een (in)schatting dan een exacte wetenschap.

Dit blog is samengesteld door  Judith Louwinger-Rijk, Mark Klaassen en Myrthe Wijnkoop