Meten met meerdere maten. Het boetestelsel in de Wet inburgering

Voldoende aandacht voor de menselijke maat in het migratiebeleid?

De adviesraad verkent in het kader van zijn Programmalijn Effectieve Rechtsbescherming in een serie commentaren welke parallellen er te trekken zijn tussen actuele maatschappelijke ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld de lessen uit de toeslagenaffaire en de recente ontwikkelingen in het migratiebeleid.

De rode draad in ieder commentaar is steeds de vraag of er wel voldoende kenbare aandacht is voor de menselijke maat bij het opstellen en uitvoeren van het migratiebeleid.

In de context van deze programmalijn gaat het vooral om de eisen die belangrijke rechtsstatelijke beginselen, zoals rechtsgelijkheid, evenredigheid en effectieve rechtsbescherming stellen aan wet- en regelgeving en de wijze van uitvoering hiervan.

Toepassing evenredigheidsbeginsel

In dit commentaar ‘Meten met meerdere maten’ vraagt de adviesraad zich af of de strenge uitvoering van de Wet inburgering - de disproportioneel hoge boetes en het ontbreken van een ruime hardheidsclausule - niet op gespannen voet staat met het Unierechtelijke evenredigheidsbeginsel.

Ook kijkt de raad naar de vraag of het boetestelsel wel voldoende rekening houdt met de persoonlijke omstandigheden van de inburgeraar en of de overheid niet tekortschiet in haar zorgplicht.

De ACVZ pleit, net als in het recente  advies over de Wet inburgering, voor een ruime hardheidsclausule, die ook ziet op niet-sanctionerende maatregelen, waarbij individuele omstandigheden, zoals onder meer de leeftijd, het leervermogen en de financiële draagkracht van de inburgeringsplichtige betrokken worden.

Herstel vertrouwen tussen burger en overheid

In zijn eindverslag aan de Tweede Kamer heeft informateur Tjeenk Willink het volgende opgenomen over de verhouding tussen burger en overheid:

'In de verhouding tussen burger en overheid zal de burger de overheid alleen vertrouwen als deze betrouwbaar is en uitgaat van vertrouwen in burgers. De gemeenschappelijke basis hiervoor is gelegen in de democratische rechtsorde die, mede door de sociale grondrechten, ook een sociale rechtsorde is. Het functioneren van de overheid als een bedrijf dat “gemanaged” moest worden met de burger als klant en kostenpost, heeft deze gemeenschappelijke basis aangetast. De kinderopvangtoeslagaffaire is uitzonderlijk in zijn rampzalige gevolgen voor burgers maar geen uitzondering. Niet alleen kabinet en Kamer moeten zich dit aantrekken Ook instituties, zoals de Hoge Colleges van Staat, moeten zich afvragen of zij voldoende tegenwicht tegen deze aantasting hebben geboden. Een betere toegang tot het recht, juist van burgers in een kwetsbare positie, kan aan herstel van vertrouwen bijdragen.'

De ACVZ als onafhankelijk adviesorgaan neemt deze oproep van de informateur om het vertrouwen van de burger terug te winnen, ter harte. De reden van ervaren onrecht bij migranten kan in de wet- en regelgeving zelf zitten, in het beleid of in de toepassing ervan door uitvoeringsorganisaties. Ook toezicht en controle op de toepassing van die regels kan tekortschieten. Het doel dat de adviesraad met deze serie commentaren nastreeft is meer aandacht te schenken aan rechtstatelijke beginselen bij het opstellen en uitvoeren van het migratiebeleid om ervoor te waken dat burgers die geraakt worden door dit beleid zich niet ongehoord en onrechtvaardig behandeld voelen.

Reeks commentaren

Het eerste commentaar in deze reeks is 'Op Afstand horen. Rechtsbescherming asielzoekers onder druk'.

Naast dit eerste commentaar is ook een podcast over het op afstand horen gepubliceerd. Daarin bespreken een rechter, een advocaat en een rechtspsycholoog de digitale ontwikkelingen van het op afstand horen van asielzoekers en gaan zij dieper in op de vraag hoe de rechtsbescherming van asielzoekers is gewaarborgd.

Luister hier naar de podcast op Spotify.

Vragen?

Heeft u vragen over dit commentaar of de podcast? Neem dan contact op met Huub Verbaten