Werkprogramma - Programmalijnen en publicaties

Een arbeidsmigratiebeleid dat niet enkel is gebaseerd op economische belangen, maar ook rekening houdt met maatschappelijke en ecologische gevolgen, oftewel: brede welvaart. Dat is waar de raad voor pleit in dit adviesrapport. Hij laat zien hoe een concrete uitwerking van brede welvaart eruit zou kunnen zien.

Ga naar de publicatiepagina

Een groeiend aantal arbeidsmigranten dat in Nederland werkt, komt hier via een omweg terecht. Door detachering vanuit een bedrijf in een ander EU-land. In een kwart van de gevallen gaat het om mensen van buiten de Europese Unie.

Gedetacheerde arbeidsmigranten lopen een groot risico om hier als derderangsburger behandeld te worden en niet het loon, de arbeidsvoorwaarden of de sociale zekerheid te krijgen waarop zij recht hebben. Dit komt omdat werkgevers handig gebruik maken van ondoorzichtige situaties die ontstaan doordat regelgeving in het zendende land, anders is dan in Nederland. Deze ‘concurrentiedetachering’ heeft naast risico’s voor de arbeidsmigranten, ook risico’s voor de Nederlandse samenleving.

Ga naar de publicatiepagina.

De Adviesraad Migratie heeft een verkenning uitgevoerd naar de bijdrage die arbeidsmigratie kan leveren om toekomstige demografische uitdagingen te verlichten. Daarbij is de optie van meer arbeidsmigratie afgezet tegen andere opties om de beroepsbevolking te vergroten zoals verdere verhoging van de AOW-leeftijd en een hogere arbeidsparticipatie.

Naar de verkenning: Arbeidsmigratie: Oplossing voor economie en demografie?

Meer arbeidsmigratie is geen oplossing voor alle demografische en economische uitdagingen ten gevolge van vergrijzing, maar kan wel een nuttige bijdrage leveren door deze te verzachten. De personeelstekorten, die mede ontstaan door vergrijzing, kunnen in bepaalde sectoren worden verminderd door selectieve arbeidsmigratie. In ieder geval in de periode 2030-2040, wanneer de vergrijzing haar hoogtepunt bereikt.

De stijging van de ‘grijze druk’ (de verhouding tussen gepensioneerden en werkenden) zet de betaalbaarheid van de verzorgingsstaat onder druk. Meer arbeidsmigratie kan dit temperen, maar zeker niet oplossen. De voorziene verhoging van de AOW-leeftijd naar 69 jaar rond 2050 zou een vergelijkbaar effect hebben op de grijze druk als de jaarlijkse komst van 50.000 extra arbeidsmigranten. Dit zijn de belangrijkste conclusies uit de verkenning 'Arbeidsmigratie: oplossing voor economie en demografie?' van de Adviesraad Migratie.

In deze verkenning onderzoekt de Adviesraad Migratie de rol die arbeidsmigratie kan spelen in een vergrijzende samenleving. De verkenning biedt inzicht in de gevolgen van arbeidsmigratie voor drie demografische uitdagingen: ‘grijze druk’, personeelstekorten en behoud van de welvaart tot het jaar 2070. De verkenning is gebaseerd op wetenschappelijke literatuur en eigen berekeningen op basis van de middenvariant van de bevolkingsprognose van het CBS.

In 2021 introduceerde de Adviesraad Migratie het idee om brede welvaart [1] als uitgangspunt te nemen voor het arbeidsmigratiebeleid voor personen van buiten de EU. Met dit project ‘Naar een brede welvaartbenadering in het arbeidsmigratiebeleid’ gaat de raad ervan uit dat het arbeidsmigratiebeleid gebaseerd zou moeten zijn op de vraag in hoeverre arbeidsmigranten bijdragen aan de kwaliteit van leven, zowel hier als elders als in de toekomst. De adviesraad doet hierbij voorstellen voor het ontwikkelen van een adviesmodel waarbinnen die afweging gemaakt kan worden.

We zijn nu een onderzoek gestart naar mogelijke indicatoren die gebruikt kunnen worden bij de toets of en hoe arbeidsmigratie kan bijdragen aan brede welvaart. Het idee is om een bruikbaar afwegingskader op te stellen waarmee beleidsmakers bijvoorbeeld kunnen bepalen welke vormen van arbeidsmigratie moeten worden gefaciliteerd. Op 11 december 2023 komt de verkenning ''Arbeidsmigratie: Oplossing voor economie en demografie?' uit. 

Lees het projectplan: Concretisering brede welvaartsbenadering in het arbeidsmigratiebeleid

[1] Brede welvaart is een alternatief voor het bruto binnenlands product (bbp) en wordt rijksbreed onderschreven als het uitgangspunt van beleid. Dit uitgangspunt is een nieuwe - maar nog weinig uitgewerkte - manier om naar het arbeidsmigratiebeleid te kijken. Het betreft, volgens het CBS, de kwaliteit van leven in het hier en nu en de mate waarin deze al dan niet ten koste gaat van die van latere generaties en/of van die van mensen elders in de wereld.

De Adviesraad Migratie adviseert partnerschappen met zendende landen te ontwikkelen voor ‘vakmigranten’ om huidige en komende personeelstekorten in de langdurige zorg tegen te gaan. Het gaat om verplegende en verzorgende beroepen vanaf mbo niveau-3. Gelet op het belang van langdurige zorg voor ons welzijn moet specifieke en gerichte arbeidsmigratie onderdeel uitmaken van een breder palet aan arbeidsmarktmaatregelen om de (verwachte) personeelstekorten tegen te gaan.

Naar publicatie. Ga naar de Engelse publicatie.

De Adviesraad Migratie nam 16 mei 2022 deel aan Tweede Kamer rondetafelgesprek over arbeidsmigratie en schreef daarvoor een position paper. 16 mei 2022 organiseerde de commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Tweede Kamer een rondetafelgesprek over arbeidsmigratie. Dit gesprek diende ter voorbereiding op het commissiedebat over arbeidsmigratie op 19 mei 2022. Monique Kremer, voorzitter van de migratieraad nam op verzoek van de Tweede Kamer deel aan het rondetafelgesprek.

Voor dit gesprek schreef de adviesraad een position paper ‘Een toekomstgericht arbeidsmigratiebeleid is nú nodig’. Daarin wordt de urgentie benadrukt voor een arbeidsmigratiebeleid dat is afgestemd op het functioneren van de arbeidsmarkt als geheel en niet uitsluitend op de vraag van werkgevers.

Een gecombineerde aanpak is volgens de migratieraad nodig: arbeidsmigratie beter regelen dan nu én investeren in mensen die nu in Nederland wonen. Een toekomstgericht arbeidsmigratiebeleid houdt er daarnaast rekening mee dat een arbeidsmigrant meer doet dan werken alleen en geeft zich rekenschap van de verdere levensloop van de arbeidsmigrant en de gevolgen van de komst van de arbeidsmigrant voor de Nederlandse samenleving.

Naar de position paper

In hoeverre vormen arbeidsmigranten van buiten de EU een oplossing voor de vacatures die gaan ontstaan in de langdurige zorg? Met deze vraag is de adviesraad een onderzoek gestart. Lees hier het projectplan.

Ga naar het projectplan

De adviesraad concludeert dat de overheid en zorgorganisaties asielmigranten een betere kans moeten geven om bij te dragen aan de extra handen die voor de zorg nodig zijn. Deze verkenning is opgesteld op verzoek van de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. 

Naar publicatie.

In this exploratory study the ACVZ concludes that the aim of labour migration policy should be to contribute to the well-being of the population. This concerns the quality of life in the here and now and the extent to which this is or is not achieved at the expense of that of future generations and/or of people in other parts of the world.

A well-being approach implies that labour migration policy should not only take current labour shortages into account, but also other aspects such as the vitality of the sector in question, environmental considerations, the availability of housing and schooling facilities etc.

The ACVZ recommends the Dutch government to install a ‘committee on future labour migration and well-being’ that can advice the government on this topic. This committee should include various groups in society -such as experts, employers, employees, local administrators and citizens- in the advisory process

Visit pulbication page

Zet in op brede welvaart als doel van toekomstige arbeidsmigratie stelt de ACVZ in deze verkenning. Zorg daarbij ook voor structureel advies aan de regering over arbeidsmigratie.

Naar het rapport

De kansen die arbeidsmigratie biedt voor de Nederlandse samenleving worden nu niet voldoende afgewogen en benut. Met brede welvaart als centraal doel is het van groot belang dat de regering advies inwint over toekomstige arbeidsmigratie.

Alleen maar kijken naar de behoeften aan arbeidskrachten van werkgevers in het migratiebeleid is volgens de ACVZ niet toekomstbestendig. De brede welvaartsbenadering betekent, dat gekeken wordt welke kansen arbeidsmigratie van buiten de EU biedt voor de huidige en toekomstige samenleving. Een afweging dient te worden gemaakt van alle belangen die in het geding zijn: belangen van werkgevers, werknemers, migranten én de ontvangende samenleving.

Er is in Nederland geen instantie die de regering over de mate en vorm van toekomstige arbeidsmigratie op structurele wijze adviseert. Het is van groot belang dat de regering dit soort advies krijgt. Nederland kan daarbij leren van Duitsland, Ierland, het Verenigd Koninkrijk, Australië en vooral van Canada.

Bij de keuze voor een adviesmodel moet het doel van arbeidsmigratie duidelijk zijn. Volgens de ACVZ is dit 'bijdragen aan brede welvaart’.

Bij advisering over arbeidsmigratie dienen sociale partners, onafhankelijke deskundigen, en overheden een rol te krijgen. Publieksparticipatie is daarbij ook cruciaal. Met brede welvaart als ijkpunt en burgerconsultatie als onderdeel van de advisering, kan Nederland internationaal gezien een pioniersrol gaan vervullen.

In dit cijferoverzicht zet de adviesraad een aantal beschikbare gegevens over personeelstekorten in de zorg en de arbeidsdeelname van migranten in de zorgsector op een rij.

Uit de gegevens blijkt dat in Nederland relatief weinig migranten in de zorg werken, zowel in vergelijking met de gehele economie als in vergelijking met andere OECD-landen waaronder buurlanden Duitsland en België.

Naar het cijferoverzicht

De adviesraad concludeert dat de overheid en zorgorganisaties asielmigranten een betere kans moeten geven om bij te dragen aan de extra handen die voor de zorg nodig zijn. Deze verkenning is opgesteld op verzoek van de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. 

Er zijn al lang grote personeelstekorten in de zorgsector, die kunnen oplopen tot 130.000 werknemers in 2030. Maar het lukt asielmigranten nauwelijks om werk in de zorg te krijgen, zelfs niet tijdens de coronacrisis. Terwijl er onder hen wel degelijk mensen zijn die een zorgachtergrond hebben. Waarom is het dan zo moeilijk voor asielmigranten om een baan te krijgen in een sector die staat te springen om nieuwe arbeidskrachten? En wat kunnen we doen om deze problemen op te lossen?

Naar de verkenning. Zie ook de vertaling: From asylum seeker to healthcare provider

Dit verkennend onderzoek laat onder andere zien dat er indicaties zijn dat het ontwikkelen van een legaal arbeidsmigratiekanaal kan bijdragen aan het verminderen van ongecontroleerde migratie. Verder concludeert de adviescommissie dat het middensegment van de arbeidsmarkt, in tegenstelling tot het topsegment, niet wordt ondersteund door een daarop afgestemd arbeidsmigratiebeleid.

Het onderzoek schetst niet alleen de bestaande regels en vormen van legale arbeidsmigratie, maar ook worden verschillende knelpunten, dilemma’s, kansen en oplossingsrichtingen op dit terrein beschreven.

Publicatiepagina (of ga naar de Engelse vertaling)

Plan van aanpak adviesproject vrijwillige inburgering

In dit adviesproject onderzoeken we in hoeverre de sociale inbedding in lokale gemeenschappen van migranten die wettelijk niet verplicht zijn om in te burgeren, kan worden vergroot via een meer gedifferentieerd en vrijwillig inburgeringsaanbod.

We onderzoeken aan de hand van ‘wie’, ‘wat’ en ‘hoe’-vragen hoe die vrijwillige inburgering zo kan worden vormgegeven dat ook migranten die in beginsel tijdelijk naar Nederland komen zo snel en zo goed mogelijk deelnemen aan de Nederlandse samenleving gedurende hun verblijf.

Lees het Plan van Aanpak

26 september behandelt de Tweede Kamer de Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen (de 'Spreidingswet'). In een gezamenlijke brief herhalen de Adviesraad Migratie en de Raad voor het Openbaar Bestuur hun pleidooi om te komen tot een werkbare en goed uitvoerbare Spreidingswet.

Lees de brief

Dit advies gaat over het concept Besluit gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvang-voorzieningen (hierna: het besluit) en de concept Regeling specifieke uitkeringen Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen (hierna: de regeling).

In het besluit worden de volgende zaken uit het wetsvoorstel uitgewerkt:

• De manier waarop de capaciteitsraming van de benodigde opvangplaatsen tot stand komt
• De verdeling van de vereiste opvangvoorzieningen over provincies en gemeenten
• De minimale omvang van duurzame opvangvoorzieningen
• De voorwaarden waaronder gemeenten zelfstandig opvangvoorzieningen kunnen exploiteren.

De regeling bevat nadere regels over de specifieke uitkeringen die gemeenten en provincies op basis van de wet en het besluit kunnen ontvangen voor het aanbieden van opvangplaatsen.

Ga naar publicatie

De Adviesraad Migratie (AM) neemt 1 juni 2023 deel aan het rondetafelgesprek van de vaste commissie voor Justitie en Veiligheid van de Tweede Kamer over de Spreidingswet (‘Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen’). Hiervoor schreef de Adviesraad Migratie deze gespreksnotitie. De basis hiervoor is het advies ‘Asielopvang uit de crisis’, dat een jaar geleden samen met de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) is uitgebracht. 

De adviesraad benadrukt de urgentie van en behoefte aan duurzame asielopvang. Het is dus goed dat gemeenten wettelijk worden verplicht asielzoekers op te vangen. Het voorstel dat nu voorligt, is echter te ingewikkeld en zet de onderlinge solidariteit tussen gemeenten onder druk. Het is beter als wordt aangesloten bij de systematiek die al bestaat voor het huisvesten van statushouders. Dat zou betekenen dat alle gemeenten een taakstelling krijgen, naar rato van het inwoneraantal. Zij zouden dan wel de ruimte moeten krijgen om die opvang samen met andere gemeenten in de regio en de provincie zo te organiseren dat deze goed is ingebed in de lokale samenleving. Heldere afspraken zijn nodig voor gemeenten zelf, voor asielzoekers en voor de ontvangende samenleving. Doorgaan met de crisisaanpak van de asielopvang is géén optie.  

Ga naar de notitie

Met dit wetsvoorstel krijgen gemeenten een expliciete wettelijke taak om het opvangen van asielzoekers door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) in gemeenten mogelijk te maken en wordt beoogd opvangvoorzieningen evenwichtiger over gemeenten te verdelen. Zo moet een duurzaam en stabiel opvangstelsel vorm krijgen, waarmee crisisnoodopvang zo veel mogelijk kan worden voorkomen.

Het betreft spoedwetgeving. De wet regelt de hoofdlijnen die later in lagere regelgeving worden uitgewerkt. De Adviesraad Migratie heeft de afgelopen jaren meermaals geadviseerd over de inrichting van een duurzaam, en flexibel asielstelsel (zie onderaan pagina). De doelstellingen en uitgangspunten van het wetsvoorstel komen in de kern overeen met die uit onze adviezen.

Ga naar publicatie

Er zitten al té lang té veel asielzoekers met een asielvergunning (statushouders) in de opvang voor asielzoekers. Dat belemmert hun integratie in de Nederlandse samenleving en houdt plekken bezet voor nieuwe asielzoekers, die daardoor zijn aangewezen op noodopvang.

Het langdurige verblijf van statushouders in de COA-opvang is allereerst het gevolg van de wooncrisis. Maar ook de aanhoudende noodtoestand in het asielstelsel en knelpunten bij de uitvoering van het rijksbeleid op lokaal niveau belemmeren het tijdig huisvesten van statushouders in gemeenten. De Adviesraad Migratie pleit voor een combinatie van maatregelen op deze drie gebieden om de uitstroom van statushouders uit de COA-opvang te stimuleren.

Lees het adviesrapport

De opvang van asielzoekers moet niet als crisis, maar als maatschappelijke opgave worden aangepakt.

De crisisaanpak bij de opvang van asielzoekers gaat ten koste van de kwaliteit van de opvang en bezorgt asielzoekers een valse start. Ook zet die aanpak het maatschappelijk en politiek draagvlak voor de opvang voortdurend onder druk.

Om uit de continue crisismodus te komen adviseren de Adviesraad Migratie en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) de regering om gemeenten te verplichten asielzoekers op te vangen die grote kans hebben op een asielvergunning (de zgn. ‘kansrijke’ asielzoekers). Tegelijkertijd moet de Rijksoverheid gemeenten structureel de middelen maar ook de ruimte geven om dit naar eigen inzicht én met oog voor de sociale samenhang te kunnen doen.

Lees het adviesrapport

De adviesraad organiseerde 10 februari 2022 een online debat met experts, inburgeraars en wethouders over inburgering.

Wat is het doel van inburgering en wat willen we ermee bereiken?  Hoe geef je inburgering praktisch vorm? Voor wie is inburgering eigenlijk bedoeld en wie is er verantwoordelijk voor? Wat betekent dit voor nieuwkomers en de lokale samenleving? Hierover bestaat al ruim vijfentwintig jaar een maatschappelijk debat. Deze en andere thema's kwamen tijdens het gesprek aan de orde.

Op 1 januari 2022 is de nieuwe Wet Inburgering ingegaan. Gemeenten hebben weer de regie over de inburgering gekregen. Ook staan de gemeenteraadsverkiezingen voor de deur. Dit was een goed moment om met experts, inburgeraars en wethouders in gesprek te gaan over hun ervaringen, verwachtingen en ambities.

Ga naar de pagina

De opvang van asielzoekers in Nederland verkeert al maanden in een crisis. De overheid neemt nu crisismaatregelen, maar zou volgens de adviesraad vooral moeten kijken naar structurele oplossingen. In 2017 bracht de Adviesraad Migratie al het advies ‘Pieken en dalen’ uit. Daarin werd beschreven hoe een meer toekomstbestendig systeem voor de opvang van asielzoekers eruit zou kunnen zien. Omdat de conclusies en aanbevelingen nog steeds relevant zijn zetten we ze hier nog eens op een rij.

Ga naar de publicatiepagina

Advies aan minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over het voorstel van wet tot wijziging van de Wet inburgering 2021

De adviesraad beveelt naar aanleiding van dit wetsvoorstel het volgende aan:

-Neem in de Wet inburgering 2021 een hardheidsclausule op voor niet-sanctionerende maatregelen.

-Neem in afwijking van het overgangsrecht een hardheidsclausule op voor niet-sanctionerende maatregelen die worden opgelegd op grond van de Wet inburgering 2013.

-Leg in de motivering van het wetsvoorstel minder de nadruk op het uitzonderlijke karakter van toepassing van de hardheidsclausule.

-Geef in lagere regelgeving nader invulling aan het criterium ‘onbillijkheid van overwegende aard’.

-Rapporteer jaarlijks aan de Tweede Kamer over de toepassing van de nieuwe hardheidsclausules en evalueer de toepassing ervan binnen drie jaar.

Ga naar de publicatiepagina

De coronacrisis heeft grote invloed (gehad) op migranten en het migratiebeleid. In onze eerdere blogserie Migratie in tijden van corona zijn we ingegaan op een aantal belangrijke migratieonderwerpen. Terugkijkend op de crisis en de gevolgen daarvan trekt de Adviesraad Migratie een aantal lessen voor het migratiebeleid.  O.a. de noodzaak van crisisplanning maar ook van flexibiliteit; het je realiseren dat vitale sectoren afhankelijk zijn van migranten; het hanteren van humaniteit en solidariteit als leidraad bij handelen; de effecten van digitalisering op migratie en de noodzaak van Europese samenwerking.

Ga naar de publicatiepagina

De adviesraad organiseert bijeenkomsten over lokale uitdagingen op het gebied van inburgering en integratie en volgt daarmee o.a. de ontwikkelingen rondom de invoering van het nieuwe inburgeringstelsel.

In het kader van het programma Migratie en lokaal bestuur organiseert de adviesraad migratie het komende anderhalf jaar een aantal bijeenkomsten over lokale uitdagingen op het gebied van inburgering en integratie. Daarmee volgen we de ontwikkelingen rondom de invoering van het nieuwe inburgeringstelsel actief, zodat we in een later stadium de (tussen)balans kunnen opmaken. We organiseren bijeenkomsten voor en met behulp van lokale uitvoeringsexperts en ervaringsdeskundigen.

Ga naar de publicatiepagina

In dit project wordt onderzocht welke obstakels de rijksoverheid, regionaal en lokaal bestuur bij de huisvesting van statushouders ervaren. Ook wordt hierbij gekeken naar de factoren die de integratie van statushouders belemmeren.

In de programmalijn Migratie en lokaal bestuur staat het project 'Een (t)huis voor statushouders' in de planning.

Ondanks voortdurende inspanningen van het rijk, provincies en gemeenten lukt het al langere tijd niet goed om statushouders te huisvesten op een manier die hen in staat stelt snel en volwaardig deel te nemen aan de Nederlandse samenleving. In dit project onderzoeken we wat de belangrijkste obstakels zijn die de rijksoverheid, regionaal en lokaal bestuur bij de huisvesting van statushouders ervaren en die de integratie van statushouders belemmeren. Ook onderzoeken we wat in de huidige aanpak wel bijdraagt aan integratie en bekijken we in hoeverre uit de obstakels en succesfactoren ‘basisprincipes’ kunnen worden afgeleid voor succesvolle huisvesting en integratie van statushouders.

Naar de publicatiepagina

Het is alleen mogelijk asielmigranten goed op te vangen als daar lokaal draagvlak voor is. Dat vraagt om inspanningen. Niet alleen van gemeenten, maar ook van de rijksoverheid. Wat helpt, zijn investeringen voor iedereen in de wijk – ook in sociaal werk – en kleinere opvanglocaties, met de deuren wagenwijd open naar de buurt. En dat statushouders kunnen wonen in de gemeente waar ze zijn opgevangen. Als nieuwkomers ergens kunnen wortelen is dat voor iedereen - ook voor buurtbewoners - beter.

Ga naar het artikel

We zijn gestart met het programma Migratie en lokaal bestuur. Om af te trappen vroegen we in maart 2021 wethouders van een aantal grote en kleine gemeenten, in verschillende provincies, wat zij als belangrijkste lokale thema’s zien op het gebied van migratie. De volgende onderwerpen werden genoemd:

• Inburgering: kiezen voor kwaliteit
• Huisvesting moet veel flexibeler worden
• Beter beeld van arbeidsmigranten nodig
• Ongedocumenteerden: blijven zoeken naar duurzame oplossingen
• Aandacht voor wisselwerking tussen recht en praktijk

Lees het verslag voor een volledig overzicht.

Inburgeringsonderwijs moet veel serieuzer worden genomen. Net als bij andere publieke diensten zoals basisonderwijs en gezondheidszorg moet de kwaliteit ervan worden geborgd. Dit kan de onderwijsinspectie doen door toezicht te houden op het inburgeringsonderwijs. 

De nieuwe Wet inburgering treedt in 2022 in werking. Gemeenten krijgen de regie over het inburgeringsonderwijs en kopen dit onderwijs in. Een deel van de bestaande marktwerking blijft daarmee bestaan. Private aanbieders zullen het onderwijs blijven verzorgen en de stichting ‘Blik op Werk’ blijft de organisatie die het kwaliteitskeurmerk afgeeft. Omdat de resultaten van het inburgeringsstelsel tot nu toe steeds zijn achtergebleven bij de verwachtingen, en een deel van de marktwerking blijft bestaan, moet er nu serieus werk worden gemaakt van de borging van de kwaliteit van het inburgeringsonderwijs.

Ga naar de publicatiepagina

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen heeft de adviesraad acht blogs gepresenteerd waarin feiten en cijfers over migratie op een rij zijn gezet.

Ga naar het blogoverzicht. 

Migratie is van alle tijden dus ook in tijden van corona. De adviesraad heeft dit jaar onder deze noemer een blogserie gepubliceerd die wat dieper ingaat op de belangrijkste migratie-onderwerpen van deze tijd.

Bekijk de blogserie Migratie in tijden van corona

Het ontwerpbesluit en de ontwerpregeling geven uitvoering aan het wetsvoorstel voor een nieuwe Wet inburgering. De advieraad beveelt o.a. aan om de vrijwillige inburgering van EU-burgers en andere nieuwkomers te stimuleren en ruimere mogelijkheden voor ontheffing van de inburgeringsplicht te bieden.

Het inburgeringsstelsel wordt herzien. Op 1 januari 2022 moet de nieuwe inburgeringswet in werking treden. Met het ontwerpbesluit en de ontwerpregeling inburgering wordt uitvoering gegeven aan het wetsvoorstel voor een nieuwe Wet inburgering. Over de nieuwe Wet inburgering heeft de ACVZ al in 2019 geadviseerd.

Ga naar de publicatiepagina

Op 13 mei 2020 heeft minister Koolmees (SZW) de kabinetsreactie op het ACVZ wetsadvies Wet inburgering  van 11 september 2019 aan de adviescommissie gestuurd. Die reactie is in het kort als volgt:

Inburgeringsstelsel voor alle nieuwkomers

De ACVZ pleit ervoor om grotere groepen migranten, zoals EU-migranten en Turkse burgers, te stimuleren om, tenminste op vrijwillige basis, deel te laten nemen aan het inburgeringsprogramma. De minister komt hier gedeeltelijk aan tegemoet en heeft de Tweede Kamer geïnformeerd om Turkse asielmigranten per 1 mei 2020 (verplicht) in te laten burgeren.

Lees verder

Welke keuzes moeten er volgend jaar gemaakt worden in het migratiebeleid? De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken roept met de notitie ‘Oproep tot een duurzaam migratiebeleid’ het kabinet op werk te maken van een duurzaam migratiebeleid.

De ACVZ identificeert een aantal onderwerpen die een prominente rol spelen in de discussie over de toekomstige invulling van het migratiebeleid:

• Arbeidsmigratie
• Asielmigratie
• Staatloosheid
• Terugkeer
• Inburgering en integratie

De notitie ‘Oproep tot een duurzaam migratiebeleid’ is gebaseerd op eerdere adviezen van de ACVZ.  

De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) vindt dat het nieuw voorgestelde inburgeringsstelsel niet voldoet. In haar advies stelt zij onder andere voor om nieuwkomers minder te dwingen met straffen, maar om meer te stimuleren om in te burgeren. Het gaat dan met name om het persoonlijk haalbaar taalniveau en de participatie in de Nederlandse samenleving.

Naar de publicatiepagina

Aanbevelingen voor wetsvoorstel nieuw inburgeringsstelsel

Het huidige stelsel vereist een basis taalniveau (A2), maar geeft te weinig stimulans om examen op gevorderd niveau (B1) te doen. De adviescommissie waardeert de intentie van het kabinet om het inburgeringsstelsel grondig te herzien, maar heeft wel nog kritiek op de plannen. De adviescommissie komt daarom met onder meer de volgende aanbevelingen:

1. Inburgeringsstelsel voor alle nieuwkomers
   Richt het inburgeringsstelsel op alle nieuwkomers en niet alleen op de inburgeringsplichtigen. Ook andere nieuwkomers zouden aangespoord kunnen worden om vrijwillig mee te doen. Het stelsel zou ook meer op aanmoediging en belonen gebaseerd moeten zijn dan op dwingen en straffen.
    
2. Realistisch ambitieniveau met ondersteuning
   Het stellen van een hoog ambitieniveau zou samen moeten gaan met een adequate ondersteuning van de inburgeraars.
    
3. Regierol van gemeenten
   Geef gemeenten werkelijk de bevoegdheden om hun regierol waar te maken in het hele inburgeringstraject, inclusief het eventueel opleggen van sancties.
    
4. Onderwijsroute zonder leeftijdsgrens en gratis aanbieden
   Schrap de leeftijdsgrens van 28 jaar en biedt de onderwijsroute geheel kosteloos aan.

Summary of the advisory report on a sustainable system for the reception of asylum seekers and the housing and integration of asylum residence permit holders.

Jump to publication page

Ga naar de kabinetsreactie

De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) heeft eind 2017 knelpunten bij en mogelijke oplossingsrichtingen voor de bed-bad-broodopvang van niet rechthebbende vreemdelingen geïnventariseerd bij gemeenten, opvangorganisaties en het Rijk. Gelet op de huidige toenadering tussen Rijk en gemeenten zal de commissie vooralsnog niet over dit onderwerp adviseren.

In juli 2013 heeft de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) het advies 'Waar een wil is maar geen weg' over de toepassing van het buitenschuldbeleid gepubliceerd.

Ook na de beleidsaanpassingen, die mede naar aanleiding van dat advies uit 2013 zijn doorgevoerd, bleven gemeenten en maatschappelijke organisaties bij de adviescommissie aandacht vragen voor de (in hun ogen) te strikte toepassing van het buitenschuldbeleid. Vanwege die aanhoudende signalen en om inzicht te verschaffen in de huidige werking van het buitenschuldbeleid heeft de ACVZ een quickscan uitgevoerd.

Naar de publicatie

Naar een duurzaam systeem voor opvang van asielzoekers en huisvesting en integratie van vergunninghouders.

Naar het rapport

In 2015 en de eerste helft van 2016 kwamen er meer asielzoekers dan normaal naar Europa en Nederland. Het bleek een uitdaging om hen allemaal op te vangen. Dat is uiteindelijk gelukt door gebruik te maken van de bestaande crisisstructuur voor de bestrijding van rampen, het extra inzetten van tijdelijke, kortdurende noodopvang en het treffen van ad hoc maatregelen. Het is echter ook duidelijk geworden dat het Nederlandse opvangsysteem niet flexibel genoeg is om grote pieken en dalen in het aantal asielzoekers snel en soepel te verwerken. Dit rapport bestaat uit twee delen.

Deel 1 is een advies over een duurzaam systeem voor de opvang van asielzoekers en de huisvesting en integratie van asielzoekers die een vergunning hebben gekregen (vergunninghouders).

Deel 2 is een evaluatie van de samenwerking tussen het Rijk, de provincies en de gemeenten ten tijde van de verhoogde aantallen asielzoekers.

In dit door de minister van SZW aan de ACVZ gevraagde advies over het Besluit Inburgering, herhaalt de adviescommissie haar eerder geuite zorgen (advies wijziging Wet inburgering inzake invoering participatieverklaringstraject, 9 juni 2016) over de begrijpelijkheid van de formalisering van de regeling voor de nieuwkomer, de complexiteit van de uitvoering ervan en de extra bestuurlijke lasten die deze met zich mee zal brengen.

Naar het advies

De ACVZ onderschrijft in haar briefadvies van 7 juni 2016 het voornemen van het kabinet om de inburgering van nieuwkomers te bespoedigen en hen verplicht te informeren over de Nederlandse normen en waarden. De ACVZ is het eens met de gedachte de verantwoordelijkheid voor de maatschappelijke begeleiding van nieuwkomers toe te vertrouwen aan de gemeenten en deze daarvoor financieel te compenseren. De ACVZ adviseert om beide zaken in de Wet inburgering te verankeren, maar ziet een aantal wezenlijke problemen in het voorliggende ontwerp.

Naar het adviesrapport

Ongedocumenteerden krijgen niet altijd de zorg die zij nodig hebben. Dit schrijven het College voor de Rechten van de Mens, de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken en de Nationale ombudsman in een gezamenlijke brief aan minister Schippers van VWS. In die brief wordt een aantal aanbevelingen aan de overheid gedaan.

Naar de adviesbrief

De adviesraad maakt in de aanbiedingsbrief een meer algemeen punt wat betreft de vorm van de informatie die de overheid bij deze internetconsultatie heeft verstrekt. De informatie bevatte wijzigingen op wijzigingen van de wetstekst. Dit maakt het lastig voor burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties om een goed beeld te krijgen van het wetsvoorstel. Daarom beveelt de adviesraad aan om voortaan bij (internet)consultatie van complexe regelgeving een tekst te delen waarin alle voorgestelde wijzigingen zijn verwerkt.
 
In het advies zelf doet de raad slechts één specifieke aanbeveling over de inhoud van de nota van wijziging. Die gaat over de bevoegdheid die in de wet wordt opgenomen om in uitzonderlijke omstandigheden voor ten hoogste drie maanden af te wijken van onder meer het aantal uren dat de vreemdeling vrij mag bewegen in de inrichting (art. 22, lid 2). Deze bevoegdheid is volgens de raad onvoldoende ingekaderd. Omdat deze maatregel een ingrijpend karakter heeft, moet beter worden geborgd dat er terughoudend gebruik van wordt gemaakt. Dat houdt in dat deze alleen wordt gebruikt als dit strikt noodzakelijk is en dit op de minst ingrijpende wijze gebeurt. De adviesraad beveelt daarom aan om de omstandigheden waaronder van deze bevoegdheid gebruik kan worden gemaakt op te nemen in het artikel zelf. Indien de wetgever deze aanbeveling niet overneemt, beveelt de adviesraad - als alternatief - aan om in de memorie van toelichting nader te motiveren wanneer sprake is van ‘uitzonderlijke omstandigheden’ die de oplegging van de maatregel noodzakelijk maken. 

Lees het advies

Met de Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen krijgen gemeenten een expliciete wettelijke taak om het opvangen van asielzoekers door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) in gemeenten mogelijk te maken. Ook wordt hiermee beoogd de opvangvoorzieningen evenwichtiger over gemeenten te verdelen. Op die manier moet een duurzaam en stabiel opvangstelsel vorm krijgen waarmee crisisnoodopvang zo veel mogelijk wordt voorkomen.

Ga naar het advies

De Adviesraad Migratie signaleert dat de ‘tijdelijkheid’ van de situatie van de ruim 93.000 Oekraïense ontheemden in Nederland begint te knellen en een prijs vraagt - zowel voor hen zelf als voor de samenleving.

De EU-Richtlijn Tijdelijke Bescherming kan tot uiterlijk 4 maart 2025 verlengd worden, maar wat daarna gebeurt is onduidelijk: tot wanneer moeten gemeenten opvang blijven regelen, hoe lang kan een werkgever op een werknemer rekenen en tot wanneer krijgen Oekraïners een andere behandeling dan mensen die om vergelijkbare redenen hun land zijn ontvlucht? De adviesraad roept in zijn signalering op tot meer duidelijkheid en een visie op de toekomst van ontheemde Oekraïners in Nederland.

Naar signalering

Gedwongen verwijdering van een vreemdeling is op dit moment niet mogelijk als een coronatest wordt vereist en de vreemdeling zich verzet tegen het afnemen van een test. Onder de huidige Nederlandse wet- en regelgeving zijn een coronatest en het verstrekken van testuitslagen en vaccinatiegegevens niet afdwingbaar.

De door het kabinet voorgestelde wijziging (Wet testen bij vertrek) voorziet door invoeging van een bepaling (artikel 63a) in de Vreemdelingenwet 2000 in een algemene wettelijke basis voor het gedwongen afnemen van een test bij een vreemdeling naar besmettelijke ziektes en mededeling van de uitkomst van de test aan de minister van Justitie en Veiligheid.

Op 3 juli 2023 heeft de adviesraad advies uitgebracht over dit voorstel tot wijziging van de Vreemdelingenwet 2000. Voor alle aanbevelingen verwijst de adviesraad naar het advies. In het onderstaande worden twee aanbevelingen toegelicht.

Op 9 mei 2023 heeft de adviesraad advies uitgebracht over wijziging van het Vreemdelingenbesluit in verband met de implementatie van de Europese blauwe kaart Richtlijn (Ebk-richtlijn).

Ga naar de publicatiepagina

Op 22 mei 2023 heeft de adviesraad advies uitgebracht over het voorstel tot wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap (RWN) tot herziening van de regeling van verlies van rechtswege wegens langdurig verblijf buiten het grondgebied van het Koninkrijk en het gebied waarop het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) van toepassing is, en om te voorzien in een tijdelijke mogelijkheid tot herkrijging van het Nederlanderschap, alsmede enkele andere wijzigingen.

Naar de publicatie

In dit advies, dat betrekking heeft op tien op zichzelf staande onderwerpen, vraagt de adviesraad aandacht voor de wijze waarop de wetgever EU-richtlijnen implementeert.

De wetgever kiest als uitgangspunt een minimale implementatie waarbij normen uit richtlijnen worden ingepast in de bestaande nationale regelgeving of praktijk. Een beperkte implementatie onder verwijzing naar algemeen toepasselijke nationale rechtsregels kan ertoe leiden dat de (rechts)praktijk bijvoorbeeld met betrekking tot het controleren op schijnhuwelijken, de hoorplicht in bewaringszaken en het bij hoge uitzondering plaatsen van minderjarigen in bewaring, jarenlang afwijkt van fundamentele waarborgen die richtlijnen aan migranten biedt.

Volgens de adviesraad illustreert dit veegbesluit dat deze wijze van implementeren vaak tekortschiet. De adviesraad beveelt daarom aan de wijze waarop richtlijnen worden geïmplementeerd in het nationale recht te evalueren.

Naar de publicatie

Met dit wetsvoorstel krijgen gemeenten een expliciete wettelijke taak om het opvangen van asielzoekers door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) in gemeenten mogelijk te maken en wordt beoogd opvangvoorzieningen evenwichtiger over gemeenten te verdelen. Zo moet een duurzaam en stabiel opvangstelsel vorm krijgen, waarmee crisisnoodopvang zo veel mogelijk kan worden voorkomen.

Het betreft spoedwetgeving. De wet regelt de hoofdlijnen die later in lagere regelgeving worden uitgewerkt. De Adviesraad Migratie heeft de afgelopen jaren meermaals geadviseerd over de inrichting van een duurzaam, en flexibel asielstelsel (zie onderaan pagina). De doelstellingen en uitgangspunten van het wetsvoorstel komen in de kern overeen met die uit onze adviezen.

Ga naar publicatie

Oekraïense ontheemden in Nederland verkeren in ‘dubbele onzekerheid’ over hun bescherming en verblijfsstatus. Dat signaleerde de adviesraad in september. 

De ontheemden verkeren in 'dubbele onzekerheid', want de duur van de tijdelijke bescherming is afhankelijk van de mogelijkheid tot veilige en duurzame terugkeer naar Oekraïne. En hun verblijfsstatus in Nederland na beëindiging van de tijdelijke bescherming is ook onzeker. Het is daarom van groot belang dat de regering op korte termijn een langetermijnvisie formuleert. 

Deze signalering gaat ook in op knelpunten op onder andere het gebied van arbeid, zorg en onderwijs bij de opvang van deze groep. 

Ook zou de crisisaanpak voor ontheemden geëvalueerd moeten worden, met name de toegang tot werk en de hybride structuur van opvang.

Naar de publicatiepagina

Ondanks wijzigingen in het beleid, stelt de adviesraad dat het amv-beleid nog steeds niet voldoet aan de vereisten van de EU-Terugkeerrichtlijn.

Voor een alleenstaande minderjarige vreemdeling (amv) is terugkeer alleen mogelijk als er adequate opvang is in het land van herkomst. Op basis van het geldend beleid wordt de asielaanvraag van de amv afgewezen en er wordt een terugkeerbesluit genomen ondanks dat het onderzoek naar adequate opvang nog niet is afgerond.

14 januari 2021 oordeelde het Hof van Justitie van de Europese Unie dat het Nederlandse amv-beleid niet voldoet aan de vereisten die de EU-Terugkeerrichtlijn stelt. Door een terugkeerbesluit te nemen maar niet over te gaan tot verwijdering blijft de amv in grote onzekerheid over zijn wettelijke status en zijn toekomst.

Hoewel de staatssecretaris het beleid heeft gewijzigd, zet de adviesraad in deze signalering uiteen waarom het beleid nog steeds niet voldoet aan de vereisten van de EU-Terugkeerrichtlijn.

Naar de publicatie

Naar het commentaar

Hoe kan de menselijke maat in het migratiebeleid centraler komen te staan? In dit vierde commentaar in de reeks ‘de menselijke maat in het migratiebeleid’  staat de vaststelling van nationaliteit en identiteit van migranten centraal. In deze reeks commentaren verkent de migratieraad in hoeverre er voldoende aandacht is voor de ‘menselijke maat’ bij de totstandkoming en uitvoering van het migratiebeleid.

De adviesraad verkent in het kader van zijn Programmalijn Effectieve Rechtsbescherming in een serie commentaren welke parallellen er te trekken zijn tussen actuele maatschappelijke ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld de lessen uit de toeslagenaffaire en de recente ontwikkelingen in het migratiebeleid.

De rode draad in ieder commentaar is steeds de vraag of er wel voldoende kenbare aandacht is voor de menselijke maat bij het opstellen en uitvoeren van het migratiebeleid.

In de context van deze programmalijn gaat het vooral om de eisen die belangrijke rechtsstatelijke beginselen, zoals rechtsgelijkheid, evenredigheid en effectieve rechtsbescherming stellen aan wet- en regelgeving en de wijze van uitvoering hiervan.

Dit vierde commentaar in de reeks ‘de menselijke maat in het migratiebeleid’ gaat over de bewijsposities van migrant en overheid bij het vaststellen van nationaliteit en identiteit in relatie tot het beginsel van equality of arms. Dit beginsel houdt in dat er een gelijk speelveld is voor de in een procedure betrokken partijen. Concreet betekent dit onder andere dat er tussen partijen evenwicht moet bestaan bij de mogelijkheid om bewijs te leveren. Voor asielzoekers geldt dat zij alle relevante elementen om hun asielverzoek te onderbouwen, waaronder ook nationaliteit en identiteit, aannemelijk moeten maken. Bij migranten die een reguliere verblijfsaanvraag doen geldt dat zij hun nationaliteit en identiteit moeten aantonen.

Hoe kan de menselijke maat in het migratiebeleid centraler komen te staan? In dit derde commentaar in de reeks ‘de menselijke maat in het migratiebeleid’ nemen we het met terugwerkende kracht intrekken van verblijfsvergunningen, onder de loep. In deze reeks commentaren verkent de migratieraad of er wel voldoende aandacht is voor de menselijke maat bij de totstandkoming en de uitvoering van het migratiebeleid.

De adviesraad verkent in het kader van zijn Programmalijn Effectieve Rechtsbescherming in een serie commentaren welke parallellen er te trekken zijn tussen actuele maatschappelijke ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld de lessen uit de toeslagenaffaire en de recente ontwikkelingen in het migratiebeleid.

De rode draad in ieder commentaar is steeds de vraag of er wel voldoende kenbare aandacht is voor de menselijke maat bij het opstellen en uitvoeren van het migratiebeleid.

In de context van deze programmalijn gaat het vooral om de eisen die belangrijke rechtsstatelijke beginselen, zoals rechtsgelijkheid, evenredigheid en effectieve rechtsbescherming stellen aan wet- en regelgeving en de wijze van uitvoering hiervan.

Naar het commentaar

Policy Brief: EU Member States should be more active and stop human rights violations at EU external borders.

Reports of violations of international human rights obligations, such as pushbacks, are numerous and ongoing. There are moral and legal boundaries for EU Member States with respect to what is happening at the external borders. EU borders are common borders and all Member States have a joint and individual responsibility to stop and prevent human rights violations making thereby use of a range of possible steps and concrete measures. This is the key message of the Dutch Advisory Council on Migration’s in this policy brief.

Jump to publication

Policy brief over de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van Nederland voor mensenrechtenschendingen aan de EU-buitengrenzen.

Wat is de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van Nederland voor mensenrechtenschendingen aan de EU-buitengrenzen?  Dat is de hoofdvraag waarop de adviesraad antwoord geeft in deze policy brief.

Naar het onderzoek

Hoe kan de menselijke maat in het migratiebeleid centraler komen te staan?  Dit is het tweede commentaar in de reeks waarin de adviesraad verkent of er wel voldoende aandacht is voor de menselijke maat bij de totstandkoming en de uitvoering van het migratiebeleid.

Naar het commentaar

Hoe kan de menselijke maat in het migratiebeleid centraler komen te staan?  Dit is het eerste commentaar in een serie waarin de adviesraad migratie verkent of er wel voldoende aandacht is voor de menselijke maat bij de totstandkoming en uitvoering van het migratiebeleid.

Naar het commentaar

Serie commentaren die gaan over de vraag of er voldoende aandacht is voor de menselijke maat bij de totstandkoming en uitvoering van het migratiebeleid.

Inburgeringsonderwijs moet veel serieuzer worden genomen. Net als bij andere publieke diensten zoals basisonderwijs en gezondheidszorg moet de kwaliteit ervan worden geborgd. Dit kan de onderwijsinspectie doen door toezicht te houden op het inburgeringsonderwijs. 

Naar de publicatie

In de adviesreeks  ‘De rol van private actoren in het migratiebeleid’ brengt de ACVZ dit beleidsadvies uit over de begeleiding van buitenlandse startup-ondernemers in Nederland. Hoewel de adviescommissie concludeert dat deze startup-ondernemers een positieve bijdrage leveren aan het Nederlandse startup-ecosysteem, vraagt zij aandacht voor de legitimiteit van de regeling en de rechtsbescherming van de deskundige begeleider.

Naar de publicatie

Als de Nederlandse overheid twijfelt aan de leeftijd van de (gestelde) minderjarige asielzoeker baseert men zich op de leeftijdsregistratie die in een andere EU-lidstaat is vastgesteld. De adviescommissie signaleert dat dit in bepaalde situaties problemen kan opleveren.

Als de Nederlandse overheid twijfelt aan de leeftijd van de (gestelde) minderjarige asielzoeker baseert zij zich op de leeftijdsregistratie die in een andere EU-lidstaat is vastgesteld. In bepaalde situaties kan dit problemen opleveren.

Op eigen initiatief  heeft de ACVZ deze problemen onderzocht en signaleert dat het voor de jonge asielzoeker praktisch onmogelijk is om aan te tonen dat die eerdere registratie onjuist is. Doorgaans krijgt hij of zij hierbij niet het voordeel van de gerezen twijfel. Dit wringt. Verkennend onderzoek wijst namelijk uit dat in lidstaten van eerder verblijf sprake kan zijn van onregelmatigheden bij de leeftijdsregistratie.

Naar de publicatie

Vervoerders moeten worden verplicht om gevallen, waarin niet of onjuist gedocumenteerde passagiers zich beroepen op asielmotieven, voor te leggen aan de IND. Dat adviseert de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken.

Naar de publicatie

De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) heeft voor dit advies onderzoek gedaan naar de wijze waarop de markt voor inburgeringsonderwijs de afgelopen jaren was ingericht en hoe dat heeft gefunctioneerd. De adviescommissie concludeert dat de inrichting van het stelsel gebrekkig was, waardoor inburgeringsplichtigen hun rol als consument veelal niet goed hebben kunnen invullen.

Naar publicatie

De Adviesraad Migratie heeft voor de programmacommissies van de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023 de belangrijkste aanbevelingen van recente adviezen op een rij gezet.

Naar de notitie

The Advisory Council on Migration presents the English version of the advisory report on the use of numerical targets in migration policy. 

The original Dutch version of the report (Realisme rond richtgetallen – kansen en risico’s van streefcijfers en quota in het migratiebeleid) was published in December 2022 and is available here. The report was made at the request of the Dutch Minister for Migration.

Visite the report page