Signalering: Nadeel van de twijfel
Als de Nederlandse overheid twijfelt aan de leeftijd van de (gestelde) minderjarige asielzoeker baseert men zich op de leeftijdsregistratie die in een andere EU-lidstaat is vastgesteld. De adviesraad migratie signaleerde in november 2020 dat dit in bepaalde situaties problemen kan opleveren.
Op 9 oktober 2024 heeft de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (de Afdeling) uitspraak gedaan over het interstatelijk vertrouwensbeginsel bij de leeftijdsvaststelling van een gesteld alleenstaande minderjarige asielzoeker.
De uitspraak van de Raad van State is hieronder als 'update' toegelicht, daarna volgt de signalering van de adviesraad migratie uit 2020.
Update
Casus van de Raad van State
De zaak heeft betrekking op een vreemdeling uit Mali die stelt minderjarig te zijn. Tijdens de leeftijdsschouw bestond twijfel over de opgegeven leeftijd van de vreemdeling. Daarom heeft de minister van Asiel en Migratie (de minister) nader onderzoek gedaan naar de geboortedatum van de vreemdeling. In België is een medisch leeftijdsonderzoek uitgevoerd (botscan) waaruit volgde dat de vreemdeling meerderjarig was. In Italië en Zwitserland stond de vreemdeling ook als meerderjarig geregistreerd.
De vreemdeling heeft een Malinese identiteitskaart en een geboorteakte met het geboortejaar 2003 overgelegd. Daaruit zou moeten volgen dat de vreemdeling minderjarig is. De minister hecht aan de overgelegde documenten niet de waarde die de vreemdeling daaraan hecht, omdat de verklaringen van de vreemdeling over de verkrijging van de documenten bevreemdend zijn en niet stroken met wat daarover te vinden is in openbare bronnen. Tot slot heeft de vreemdeling verklaringen van zijn jeugdbeschermer van Nidos en zijn psycholoog en psychiater overgelegd die stellen dat de vreemdeling minderjarig is.
Oordeel Afdeling
De Afdeling heeft geoordeeld dat de minister niet meer op basis van het interstatelijk vertrouwensbeginsel mag uitgaan van de juistheid van een leeftijdsregistratie in een andere EU-lidstaat. De reden hiervoor is dat het EU-recht niet regelt op welke wijze een leeftijdsbeoordeling moet plaatsvinden en welke waarde een leeftijdsregistratie uit een andere EU-lidstaat heeft bij de leeftijdsbeoordeling in een asielprocedure.
Gevolgen uitspraak
De gevolgen van de uitspraak zijn dat de minister haar beleid over leeftijdsbeoordelingen deels moet aanpassen. De minister mag de leeftijdsregistratie in een andere EU-lidstaat blijven betrekken bij haar onderzoek naar de leeftijd van een vreemdeling. De leeftijd van een vreemdeling en de bewijswaarde van een leeftijdsregistratie zullen moeten worden beoordeeld met toepassing van het nationale bestuursrechtelijke bewijsrecht. Een leeftijdsregistratie in een andere EU-lidstaat waaruit volgt dat de vreemdeling meerderjarig is, mag door de minister worden betrokken bij het beoordelen van de leeftijd van een asielzoeker en daaraan gewicht toekennen. De minister zal dan steeds zorgvuldig moeten onderzoeken en deugdelijk moeten motiveren welk gewicht aan een bepaalde registratie wordt toegekend en waarom.
In deze zaak heeft de minister, ondanks dat het interstatelijk vertrouwensbeginsel niet van toepassing is op de leeftijdsregistraties in België, Italië en Zwitserland, deugdelijk gemotiveerd waarom doorslaggevend gewicht is toegekend aan de leeftijdsregistratie in België.
Download 'Nadeel van de twijfel. Leeftijdsbepaling amv’s en leeftijdsregistratie als meerderjarige in EU-lidstaat van eerder verblijf'
Download 'Factsheet Leeftijdsbepaling amv's'
Download 'Infographic cijfers amv's in Nederland'
Download 'Infographic proces leeftijdsbepaling'
Download 'Gestelde vragen tijdens video-presentatie signalering Nadeel van de twijfel'
Download 'Kabinetsreactie op signalering'
Niet het voordeel van de gerezen twijfel
Als de Nederlandse overheid twijfelt aan de leeftijd van de (gestelde) minderjarige asielzoeker baseert zij zich op de leeftijdsregistratie die in een andere EU-lidstaat is vastgesteld. In bepaalde situaties kan dit problemen opleveren.
Op eigen initiatief heeft de Adviesraad Migratie deze problemen onderzocht en signaleert dat het voor de jonge asielzoeker praktisch onmogelijk is om aan te tonen dat die eerdere registratie onjuist is. Doorgaans krijgt hij of zij hierbij niet het voordeel van de gerezen twijfel. Dit wringt. Verkennend onderzoek wijst namelijk uit dat in lidstaten van eerder verblijf sprake kan zijn van onregelmatigheden bij de leeftijdsregistratie.
Interstatelijk vertrouwen
Asielzoekers die bij aankomst in Nederland stellen minderjarig te zijn, kunnen dat meestal niet bewijzen met documenten. Volgens de beleidsregels is er dan twijfel over de leeftijd en wordt er een ‘leeftijdsbepaling’ opgestart. Als uit de informatie van een EU-lidstaat waar de asielzoeker eerder verbleven heeft, blijkt dat hij/zij daar als meerderjarige staat geregistreerd, neemt Nederland dit over. Ook als in die lidstaat geen leeftijdsonderzoek heeft plaatsgevonden en de registratie alleen op de eigen verklaring van de asielzoeker is gebaseerd. Binnen de EU is afgesproken dat landen op elkaars informatie mogen vertrouwen (‘interstatelijk vertrouwensbeginsel’). De asielzoeker moet dan zelf aantonen dat hij of zij toch minderjarig is. Dit kan eigenlijk alleen met identiteitsdocumenten en daar ontbreekt het meestal aan.
Zorgen over uitvoeringspraktijk andere landen en te hoge bewijslast
De Adviesraad Migratie signaleert dat door het overnemen van de registratie als meerderjarige op grond van het interstatelijk vertrouwensbeginsel, het de jonge asielzoeker nagenoeg onmogelijk wordt gemaakt om het tegendeel te bewijzen. Is een beroep op dat vertrouwen wel gerechtvaardigd? Op basis van verkennend onderzoek naar het proces van registratie, identificatie en leeftijdsbepaling in de Italiaanse en Griekse asielpraktijk concludeert de Adviesraad Migratie dat er een risico bestaat op onregelmatigheden bij leeftijdsregistratie. Het komt ook voor dat de minderjarige zich in dat andere EU-land voordoet als meerderjarige (al dan niet in opdracht van een mensenhandelaar), om zo gesloten opvang te voorkomen. Het corrigeren van de leeftijd is in de praktijk moeizaam. Er zijn dus redenen tot zorg. Niet valt uit te sluiten dat in Nederland minderjarigen ten onrechte als meerderjarig staan geregistreerd. Hun rechten als kind komen hiermee in het geding.
Vertrouwen op eigen oordeel en voordeel van de twijfel
Het nationale proces van leeftijdsbepaling wordt voortdurend verbeterd en is met waarborgen omkleed. Bij twijfel over minderjarigheid van een asielzoeker zou die twijfel niet automatisch terzijde moeten worden geschoven op basis van een niet nader onderbouwde registratie elders. Met het oog op zorgvuldigheid zou het goed zijn als de Nederlandse overheid meer gewicht toekent aan het inschattingsvermogen en de professionaliteit van de eigen ambtenaren. Bij blijvende twijfel ligt eigen nader onderzoek voor de hand.
Oplossingsrichtingen
De Adviesraad Migratie doet een aantal suggesties voor een betere balans en meer samenwerking tussen de asielzoeker en de IND bij het vaststellen van de juiste leeftijd, op basis van de samenwerkings- en onderzoeksplicht uit het Europese recht. De overheid zou eerder actief de wijze van registratie kunnen onderzoeken als er zorgen zijn over relevante onderdelen van het asielsysteem van die lidstaat, en meer gewicht te geven aan de inspanningen van de asielzoeker om met bewijs te komen. In het kader van het ‘voordeel van de twijfel’ zou er in het asielproces meer aandacht moeten komen voor de verklaringen van jonge asielzoekers voor een eerdere registratie als meerderjarige.
Publiekspresentatie van de signalering
Op maandag 30 november 2020 is de signalering gepresenteerd.
Presentatie gemist? Geen probleem. Hij is te vinden op het YouTube kanaal van de Adviesraad Migratie)
Tijdens de presentatie gaven Mark Klaassen, lid van de Adviesraad Migratie, en Myrthe Wijnkoop, senior adviseur Adviesraad Migratie, een korte uiteenzetting van signalen en oplossingsrichtingen uit het rapport. Germa Lourens (Nidos) en Peter Banda (rechter bij rechtbank Zwolle) gaven vervolgens een eerste reactie vanuit hun eigen praktijkervaring. Hierna ontstond een levendige online discussie die werd gemodereerd door Monique Kremer, voorzitter van de Adviesraad Migratie.
Tijdens de video-presentatie zijn vragen ingediend. Omdat niet alle vragen live besproken konden worden, hebben we ze verzameld en van antwoorden voorzien. Deze vindt u hierboven bij de downloads.
Media
- ARGOS - 1 mei 2021 Jonge asielzoekers belanden nog steeds op straat door foute leeftijdsregistratie
- NOS - 4 aprl 2023 Leeftijdsbepaling van jonge asielzoekers onder druk door rechtbankuitspraken
Raad van State
Het reflectierapport over de toeslagenaffaire dat de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (19 november 2021) somt in bijlage 5 ook een aantal vreemdelingenrechtelijke knelpunten op waaronder de leeftijdsregistratie van asielzoekers en de rol van het interstatelijk vertrouwensbeginsel. Deze knelpunten staan nader beschreven in paragraaf 5.15. van het verslag van de werkgroep juridische reflectie.
Vragen?
Heeft u vragen over deze signalering?
Neem dan contact op met David de Jong.